Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus*
Umberto Eco, Το όνομα του ρόδου
Η Εμμέλεια λάτρευε την ανάγνωση βιβλίων. Όχι οπουδήποτε, αλλά συγκεκριμένα στο κτήριο επί της οδού Πανεπιστημίου, όπου έως το 2017 στεγαζόταν η Εθνική Βιβλιοθήκη. Για την μητέρα της, αυτή η εμμονή ήταν ακατανόητη. Πάντα αναρωτιόταν πώς θα έβρισκε τον τρόπο να κατάφερει τα παιδιά της να σταματήσουν να αφιερώνουν απίστευτα πολύτιμο χρόνο σε μια τόσο βλαβερή για τα μάτια συνήθεια. Και σαν να μην έφτανε αυτό, άρχιζαν να χάνουν και το μυαλό τους. Ο Πέτρος έλεγε ότι θα αισθανόταν πιο χρήσιμος, αν ζούσε σε ένα νησί του Αιγαίου και βοηθούσε στη διάσωση προσφύγων, αντί να δουλεύει, ενώ η Εμμέλεια -ακόμη χειρότερα- παραμελούσε το παιδί της προκειμένου να ξοδεύει λεφτά για βιβλία και να περνάει ώρες στον υπολογιστή γράφοντας, όπως έλεγε, ένα μυθιστόρημα. Μα, τελοσπάντων, τι λάθη είχε κάνει ως μάνα, τι έπρεπε να είχε κάνει διαφορετικό; Πόσο πιο εύκολη θα ήταν η ζωή, αν ζούσε ο πατέρας τους…
Περπατούσε κατά μήκος της Ρήγα Φεραίου, περιφρονώντας οποιαδήποτε συγκίνηση θα ένιωθε η κόρη της βλέποντας την κλειστή πόρτα με την επιγραφή που πιστοποιούσε ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη δεν ήταν πια εδώ, αγνοώντας τις εργασίες που γίνονταν από βιβλιοθηκονόμους, συντηρητές και μεταφορείς για το ταξίδι των βιβλίων στο νέο τους σπίτι, αδιαφορώντας για την ομορφιά της αρχιτεκτονικής του κτηρίου. Το μόνο που σήμαινε κάτι για εκείνη, καθώς κατευθυνόταν προς τη στάση Ακαδημίας, ήταν τα ρόδα του Βαλλιάνειου. Είχαν το ίδιο χρώμα, αυθεντικό τριανταφυλλί, όπως εκείνα που είχε φυτέψει ο Θανάσης, όταν έμαθε ότι ήταν έγκυος στον Πέτρο. Και τώρα, ο γιος της, φρόντιζε με κάθε επιμέλεια τις νέες πια τριανταφυλλιές, ενόψει του ερχομού του καινούριου του φλερτ στο σπίτι. Άραγε θα ήταν μια λογική κοπέλα αυτή τη φορά;
Στη στάση, δεν θα πρόσεχε το χαρτί που κόλλησε η Αγγελική, αν δεν τύχαινε να το διαβάζουν εκείνη τη στιγμή δύο αγόρια.
-Λες να έχει τίποτα λεφτά μέσα;
-Ναι, καλά. Άμα είχε λεφτά, εσύ θα το ‘δινες;
Πλησίασε και διάβασε το μήνυμα. Δεν είμαστε καλά. Λες να είναι το τετράδιο της Εμμέλειας, που είχε μια βδομάδα πένθος, λες και έχασε το σεντούκι με τα φλουριά. Δε φτάνει που αυτό το παιδί έχει τα μυαλά της στα σύννεφα. Ούτε για αυτά που την ενδιαφέρουν, δεν ξέρει να προσέξει. Το μόνο που ξέρει να λέει είναι ότι δεν θα κάνει τα ίδια λάθη με τη μάνα της. Να δούμε πόσα λιγότερα θα κάνει αυτή. Τώρα θα φταίω εγώ, άμα δεν γράψω το τηλέφωνο μετά από τον τρόπο που μου μίλησε την τελευταία φορά; Τελοσπάντων, έχω κανένα στυλό; Α, εδώ είναι. Ας γράψω το τηλέφωνο.
[*Eco states in the Postscript to the Name of the Rose that Bernard’s poem is also the source of the novel’s title and last line —
“Stat rosa pristina nomine; nomina nuda tenemus.”
(Yesterday’s rose endures in its name; we hold empty names.)
— meaning that in this imperfect world, the only imperishable things are ideas.
For Bernard and Adso, this verse would express the impermanence of physical objects. For Eco, however, the “empty name” represents an indefinite semiotic sign. The rose of the title is a symbol so rich in meaning that it now means everything and nothing. It is empty space which readers can fill in with their own interpretation.
“Since the publication of The Name of the Rose I have received a number of letters from readers who want to know the meaning of the final Latin hexameter, and why this hexameter inspired the book’s title. I answer that the verse is from De contemptu mundi by Bernard of Morlay, a twelfth-century Benedictine, whose poem is a variation on the “ubi sunt” theme (most familiar in Villon’s later “Mais ou sont les neiges d’antan”). But to the usual topos (the great of yesteryear, the once-famous cities, the lovely princesses: everything disappears into the void), Bernard adds that all these departed things leave (only, or at least) pure names behind them. I remember that Abelard used the example of the sentence “Nulla rosa est” to demonstrate how language can speak of both the nonexistent and the destroyed. And having said this, I leave the reader to arrive at his own conclusions.” (πηγή)]
(πηγή φωτογραφίας: 
